تعداد صفحه: 60
بررسي اقتصادي زمينه‌هاي ايجاد کسب و کار
در صنعت گل و گياهان زينتي
فهرست
چكيده 14
مقدمه 15
الف) بررسي جايگاه ايران در صنعت جهاني گل و گياه 16
مروري بر ادبيات تحقيق و ضرورت انجام آن 16
ب) بررسي جايگاه استان در صنعت جهاني گل و گياه 20
بررسي و شناسايي زمينه‌هاي کشت محصول مناسب؛ 22
بررسي و شناسايي کيفيت توزيع گل‌ها و گياهان زينتي؛ 22
قلمرو تحقيق (از نظر زماني و مكاني) 23
جامعه و نمونه ی آماري 23
1. بررسيِ هزينه‌هاي طرح 24
الف) هزينه‌هاي دوره‌ي سرمايه‌گذاري طرح 24
اقلام تشكيل‌دهنده ی سرمايه‌گذاري ثابت در توليد گل 24
ب) هزينه‌هاي دوره‌ي بهره‌برداري 25
ج) سرمايه در گردش 26
2. بررسي درآمدهاي طرح 26
3. تأمين ماليِ طرح 27
4. تحليل ماليِ يکپارچه 27
طرح1) توليد گل رز در 1000 مترمربع مسقف با احتساب هزينه‌ي اجاره‌ي زمين 30
تحليل سودآوري تجاري طرحِ سرمايه‌گذاري: 36
ارزيابي سودآوري تجاري طرح با معيارهاي زير انجام مي‌گيرد: 36
دوره‌ي برگشت سرمايه (POP ) 37
طرح (1): توليد گل رز در 1000 متر مربع مسقف با احتساب هزينه‌ي اجاره‌ي زمين 40
طرح (2): طرح توليد گل رز در 1000 مترمربع مسقف بدون احتساب هزينه‌ي اجاره‌ي زمين 41
طرح (3): طرح توليد گل رز در 1000 مترمربع غيرمسقف با احتساب هزينه‌ي اجاره‌ي زمين 41
طرح (4): طرح توليد گل رز در 1000 مترمربع غيرمسقف بدون احتساب هزينه‌ي اجاره‌ي زمين 41
طرح (5): طرح توليد گل داودي در 1000 مترمربع مسقف با احتساب هزينه‌ي اجاره‌ي زمين 42
طرح (6): طرح توليد گل داودي در 1000 مترمربع مسقف بدون احتساب هزينه‌ي اجاره‌ي زمين 42
طرح (7): طرح توليد گل باغچه‌اي گل پتوس(گل آپارتماني) در 1000 مترمربع مسقف با احتساب هزينه‌ي اجاره‌ي زمين 42
طرح (8): طرح توليد گل باغچه‌اي و گل پتوس(آپارتماني) در 1000 مترمربع مسقف بدون احتساب هزينه‌ي اجاره‌ي زمين 43
ارزش خالص کنونی(NPV) 43
شاخص سودآوري (PI) 47
نرخ بازگشت داخلي (IRR) 49
جدول محاسبه ی نرخ بازگشت داخلی 50
خلاصه و نتيجه‌گيري 52
پيشنهادهاي نهايي 54
منابع 59
چكيده
مقاله ی حاضر بر‌گرفته از گزارش يك تحقيق پيمايشي است با عنوان "بررسي و شناسايي زمينه‌هاي تشکيل و توسعه تعاوني‌هاي پرورش گل و گياهان زينتي" كه توسط مؤلفين اين مقاله و با پشتيباني مالي اداره کل تعاون، در سال (1386) در استان قم انجام شده است. اين تحقيق با هدف مطالعه‌ي زمينه‌هاي اشتغال‌زايي، پس از بررسي وضعيت موجود توليد و توزيع گل و گياه زينتي در استان قم، به ارزيابي اقتصادي كشت گل و گياه در اين استان مي‌پردازد.
اطلاعات مورد نياز اين تحقيق از طريق توليدكنندگان، توزيع كنندگان و كارشناسان مربوطه در استان و محلات از طريق مصاحبه و پرسشنامه گردآوري شده است. در مرحله‌ي دوم با استفاده از تكنيك‌هاي ارزيابي طرح‌هاي اقتصادي از جمله POP، NPV، PI، IRR (720) به بررسي سوددهي اقتصادي طرح‌ها و چگونگي جريان نقدينگي پرداخته شده است.
در اين تحقيق به‌طور كلي سه بعد مورد توجه است: نوع گل، مسقف يا غيرمسقف بودن سيستم كشت و ملكي يا اجاره‌اي بودن زمين كشت گل. در يافته‌هاي تحقيق بر توجيه اقتصادي کشت گل‌هاي زير در مناطقي از استان قم تأكيد شده است: گل رز به‌صورت مسقف بدون احتساب هزينه‌ي اجاره، گل مريم و ميخک غيرمسقف بدون احتساب هزينه‌ي اجاره‌ي زمين، گل رز مسقف با احتساب هزينه‌ي اجاره‌ي زمين، گل داودي مسقف بدون احتساب هزينه‌ي اجاره‌ي زمين، گل مريم و ميخک غيرمسقف با احتساب هزينه‌ي اجاره، گل داودي مسقف با احتساب هزينه‌ي اجاره، گل رز غيرمسقف بدون احتساب هزينه‌ي اجاره، گل باغچه‌اي و پتوس (گل آپارتمانی) مسقف بدون احتساب هزينه‌ي اجاره لحاظ شده اند.
مقدمه
با توجه به شرايط اجتماعي، اقتصادي و موقعيت ويژه‌ي استان قم در امر زيارت و جهانگردي لازم است از پتانسيل‌هاي فراوان اين استان به خوبي استفاده كرد. در راستاي حل برخي از مشکلات اقتصادي از جمله معضل بيکاري، مي‌توان به تشکيل و راه‌اندازي شرکت‌هاي مختلف از جمله شرکت‌هاي تعاوني توجه و اهتمام خاصي داشت. با توجه به استفاده‌ي ايرانيان از گل و گياهان زينتي در بسياري از مراسم و مناسبت‌ها به نظر مي‌رسد از جمله زمينه‌هايي که در اين استان مي‌توان در آن سرمايه‌گذاري كرد، پرورش گل‌ها و گياهان زينتي است. تصميم‌گيري در اين باره مستلزم بررسي شرايط اقتصادي و اقليمي استان است. اين تحقيق در صدد است تا ضمن انعکاس و مستند كردن وضع موجود و تحليل و آسيب‌شناسي آن با استفاده از ابزارهاي متعارف در ارزيابي طرح‌هاي اقتصادي، به امكان‌سنجي اقتصادي ايجاد تعاوني‌هاي پرورش گل و گياه زينتي در استان قم بپردازد.
از سوي ديگر طبق قانون تجارت جمهوري اسلامي، شرکت‌هاي تجاري به هفت دسته تقسيم مي‌شوند که عبارتند از: شرکت سهامي، شرکت با مسؤوليت محدود، شرکت تضامني، شرکت مختلط غيرسهامي، شرکت مختلط سهامي، شرکت نسبي و شرکت تعاوني توليد و مصرف. اولين و مهم‌ترين مرحله در ميان مراحل مختلف راه‌اندازي هر يک از اين شرکت‌ها شناخت فرصت‌ها است. به‌عبارت ديگر کسي که درصدد است هر يك از اين شرکت‌ها را راه‌اندازي کند، لازم است با تحقيق و بررسي، خلاءهاي موجود را شناسايي كرده و زمينه‌ي سرمايه‌گذاري همراه با بازده اقتصادي را مورد توجه قرار دهد (احمدپور، 1385، صص 109-90).
اين مقاله که منعکس کننده‌ي يک تحقيق در زمينه‌ي ارزيابي اقتصادي کشت گل در استان قم (بخش خلجستان) است، مشتمل بر بخش‌هاي مختلفي از جمله مروري بر ادبيات تحقيق، تشريح اهداف، روش انجام طرح، روش گردآوري اطلاعات، قلمرو تحقيق، تشريح وضعيت موجود گلخانه‌ها در اين استان، جنبه‌هاي مالي و ارزيابي اقتصادي طرح ياد شده است.
الف) بررسي جايگاه ايران در صنعت جهاني گل و گياه
صادرات رسمي گل و گياه طي چند سال گذشته نرخ تقريباً ثابتي در حدود 5/0 ميليون دلار داشته است. البته نظر به اين که اظهار نامه‌هاي صادراتي بر اساس نرخ‌هاي سابق پيمان ارزي بوده و با توجه به اين که نرخ‌هاي پيمان حدود يک پنجم قيمت‌هاي واقعي پيشنهاد شده بود پس مي‌توان گفت که ارزش واقعي صادرات رسمي حداقل 5 برابر است. ضمناً قسمت اعظمي از صادرات به صورت غيررسمي و بدون تكميل اظهارنامه‌ي صادراتي صادر مي‌شود. مانند بخش زيادي از گياهان گلداني و نهال‌هاي زينتي شمال ايران كه به کشورهاي آسياي ميانه و ترکيه يا از طريق دريا به کشورهاي عربي ارسال مي‌شود (ادناني، 1383، ص 47).
در حال حاضر ايران برخلاف رتبه ی هفدهم در توليد گياهان زينتي، رتبه ی يكصد و هفتم را در صادرات گل و گياه دارد؛ اين در حالي است كه كشورمان با داشتن چهار فصل مختلف در اقصي نقاط كشور در طول يكسال و هم‌چنين طبيعتي بكر نه تنها قادر به توليد يك ميليارد شاخه گل است بلكه با اين تعداد توليد مي‌تواند صادرات و تجارت گل و گياه منطقه و برخي بازارهاي جهاني را نيز در دست بگيرد.
فقدان مديريت صحيح و عدم استفاده از ظرفيت‌هاي موجود موجب شده كه ايران نتواند آن گونه كه شايسته است به ظرفيت مناسب براي حضور در بازارهاي جهاني برسد. در حالي كه بنا بر نظر كارشناسان، ايران توان صادرات يك ميليارد دلار گل و گياه را دارد. از اين رو با دارا بودن تنوع اقليمي و استعداد پرورش انواع گياهان تزئيني داراي پتانسيل‌هاي بسيار قوي در پرورش انواع گياهان است.
از مهم‌ترين موانع صادرات گل و گياه مي‌توان حمل و نقل نامناسب، مقررات دست و پاگير در زمينه‌ي صادرات، نبود شناسايي مناسب بازارهاي هدف و سليقه‌ي مصرف‌كنندگان را برشمرد. گونه‌هاي گياهي ايران از گونه‌ي گياهان خوش‌بو و خوش‌رنگ هستند و با توجه به شرايط اقليمي مي‌توان خارج از فصل به بازار عرضه كرد و اين امر نيازمند حمايت‌هاي دولت از شركت‌هاي خدماتي و بازرگاني و توليدكنندگان گل و گياه است.
از سوي ديگر به علت نبود گل ايراني در بازارهاي برون مرزي و نبود كشش بازار داخلي روزانه ميليون‌ها شاخه گل به دور ريخته مي‌شود به عنوان مثال فقط در دو بازار شهيد محلاتي و امام رضا (ع) تهران، روزانه يك ميليون شاخه گل فروخته و يك ميليون گل ديگر ضايع و به زباله تبديل مي‌شود.
تبادل تجربيات با كشورهاي پيشرو در اين صنعت همچون هلند، احداث پايانه‌هاي مجهز صادرات گل و گياه، بسته‌بندي مناسب، تضمين‌هاي بانكي براي اخذ وام و كاهش نرخ سود بانك‌ها از جمله عواملي است كه حضور جدي دولت براي به دست‌گيري مديريت منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي بازار گل توسط ايران را در اين تجارت پرسود مي‌طلبد. (شاهنوشي،1386، ص 17)
توليد تجاري گل و گياه در ايران گرچه قدمتي در حدود 90 سال دارد ولي تا قبل از پيروزي انقلاب اسلامي رشد كندي داشته است. بعد از پيروزي انقلاب با ممنوع شدن واردات اين کالا، توليدکنندگان جان دوباره‌اي گرفتند و در واقع يک جهش توليدي به وجود آمد که هنوز هم ادامه دارد و هر ساله بيش از 10 درصد بر سطح کشت اين محصولات افزوده مي‌شود. به عنوان نمونه، رشد سطح گلخانه‌ها طي سال‌هاي 1375 تا 1381 در حدود 200 درصد بوده و طي هفت سال سطح توليد اين محصولات بيش از سه برابر شده است. اين نرخ رشد در بين ساير محصولات کشاورزي بسيار نادر است. البته مساحت توليدات گل و گياه در فضاي باز طي 7 سال گذشته تقريباً نرخ ثابتي دارد و اين مبيّن آن است که در بخش گل و گياه با وجود اقليم‌هاي فراوان و مناسب براي توليد در فضاي خارج گلخانه، توليدات گلخانه‌اي به دليل عملکرد مطلوب و کيفيت بالاتر از محبوبيت بيشتري برخوردار است.
بر اساس آمار سال 1381 در ايران از مساحتي حدود 4085 هکتار(1799 هکتار گلخانه و 2286 هکتار فضاي باز) حدود 1241 ميليون شاخه گل بريده، 2/32 ميليون گلدان گياه آپارتماني و 134 ميليون اصله ی درخت و درختچه ی زينتي توليد مي شود. اين ميزان توليد ارزشي بالغ بر 250 ميليون دلار بر اساس نرخ‌هاي بازار عمده دارد (مهرآوران، 1382، ص 87).
اوضاع بازار گل و گل‌كاري در ايران به‌‌رغم شرايط اقليمي و آب هوايي مناسب و گذشت بيش از ۸۵ سال از آغاز آن، دچار گرفتاري‌ها و مشكلات عميقي است كه كوچك‌ترين و پيش پا افتاده‌ترين آن نداشتن يك صنف منسجم و متشكل در اين بازار است. گراني سوخت و نداشتن كود و سم‌هاي مورد نظر و متناسب با آسيب‌هاي خاص هر نوع گل، پرورش گل به شيوه سنتي، كمبود امكانات مدرن و بذرهاي وارداتي حمل و نقل و جابه جايي و محدوديت‌هاي گمركي از مهم‌ترين مشكلات قابل طرح اين صنف محسوب مي‌شود. با اين همه روند شكل‌گيري و توسعه‌ي بازار گل در ايران روندي رو به جلو و قابل اعتناست.
متوسط درآمد جهاني صادرات گل و گياه حدود شصت ميليارد دلار در سال است كه تنها پنج ميليون دلار آن نصيب كشور ما مي‌شود. در حالي كه كشورهايي مانند هندوستان و تركيه به ترتيب ۵ و ۳ ميليارد دلار از صادرات گل و گياه درآمد ارزي دارند.
به‌‌رغم آن كه توليد ساليانه‌ي گل و گياه در جهان يك ميليارد و سيصد ميليون شاخه است، در ايران تنها هفت هزار و ششصد هكتار از زمين‌هاي كشور به توليد گل و گياه اختصاص دارد و ساليانه سي‌وشش ميليون گل گلداني و دويست ميليون درختچه زينتي توليد مي‌شود. طبق آمار ارائه شده در حالي كه ايران از نظر توليد گل و گياه رتبه‌ي هفدهم دنيا را دارد از نظر صادرات اين محصول در رديف ۱۰۷ جهان قرار گرفته‌ايم.
علاوه بر تأثيرات روحي و رواني گل و گياه كه موجب افزايش ضريب اميد به زندگي و تغذيه‌ي روحي، افزايش ضريب كارايي افراد در محيط كاري و افزايش تفاهم و روابط حسنه‌ي خانوادگي و اجتماعي كه به خاطر اهداي آن به وجود مي‌آيد، فوايد اقتصادي فراواني از جمله نياز فراوان به نيروي كار (۱۰ تا ۱۲ نفر به طور مستقيم و ۳ تا ۶ نفر به طور غيرمستقيم براي پرورش هر هكتار گل)، ارزآوري و بهره‌وري بالاي آب در اين صنعت وجود دارد.
با وجود مزيّت نسبي شرايط آب و هوايي متنوع ايران و توسعه‌ي رو به رشد اين صنعت در سال‌هاي اخير، در حال حاضر بخش قابل توجهي از گل‌ها و گياهان زينتي ايران با شيوه‌هاي سنتي و در فضاي باز پرورش مي‌يابند. به‌طوري كه كل سطح گلخانه‌ي زينتي در ايران ۱۷۹۹/۳ هكتار است و مساحت فضاي آزاد ۲۲۸۵/۹ هكتار. از طرف ديگر بهره‌برداران گل‌ها وگياهان زينتي در ايران از بنيه‌ي مالي كافي در سرمايه‌گذاري براي تغيير شيوه كشت و پرورش اين محصولات برخوردار نيستند. از مهم‌ترين معضلات قابل ذكر كه توليدكنندگان گل و گياه با آن دست و پنجه نرم مي‌كنند نداشتن امكانات توليد، نبودن بازار فروش مناسب در داخل، گراني سوخت، نداشتن كود و سم‌هاي مورد نظر و متناسب با آسيب‌هاي خاص هر نوع گل است (خبرگزاري جمهوري اسلامي ايران، 1385، ص 7).
موقعيت ايران به دليل قرارداشتن در كنار كشورهاي پرمصرف گل و گياه از نظر اقتصادي حائز اهميت است. همسايه‌هاي شمالي و جنوبي ايران از خريداران بسيار خوب گياهان زينتي هستند. ايران با داشتن يك بازار متعادل و نسبتاً ثابت و دائمي قادر است جايگاه واقعي خود را در اين عرصه پيدا كند. اما چرا هنوز به اين جايگاه دست پيدا نكرده است؟
مشكل اساسي در بازار اين بخش بحث سامان‌دهي گل و گياه است كه در اين زمينه پايانه‌ها بسيار تأثيرگذار بوده و هم‌چنين راه‌اندازي و بهينه كردن وضعيت حمل و نقل و اضافه كردن كانتينرهاي سردخانه‌دار به ناوگان زميني، دريايي و حمل مناسب در فرودگاه‌ها تأثير بسيار مثبتي در صادرات گل و گياه دارد.
اين در حالي است كه هم اكنون سطح زيركشت گل و گياه اعم از فضاي باز و گلخانه‌اي حدود چهار هزار و چهارصد و چهل هكتار است و يك ميليارد و چهارصد و هشتاد و شش ميليون گل شاخه بريده، صد و بيست ميليون درخت و درختچه و حدود سي و هشت ميليون گلدان گياهان زينتي، تحت عنوان گياهان آپارتماني در سال جاري در كشور توليد شده است.
در نه ماه سال 86 صادرات گل و گياه، با رشد۶۹۰ درصد نسبت به سال قبل به ۹/۵ ميليون دلار رسيده و پيش‌بيني مي‌شود با راه‌اندازي پايانه‌هاي گل و گياه به‌خصوص پايانهي مركزي و دو پايانهي معين شهرستان محلات و دزفول وضعيت بهتري در صادرات اين محصول ايجاد شود (کيايي، 1386، ص 9).
ب) بررسي جايگاه استان قم در صنعت جهاني گل و گياه
استان قم با وسعت تقريبي 11238 کيلومتر مربع در موقعيت 34 درجه و 8 دقيقه تا 35 درجه و 11 دقيقه عرض جغرافيايي و 50 درجه و 6 دقيقه تا 52 درجه و 3 دقيقه طول جغرافيايي قرار گرفته است. اين استان تقريباً در مرکز ايران قرار دارد و مساحت آن 14631 کيلومتر (با احتساب سطح درياچه نمک) است. مساحت استان برابر 89/0 % کل مساحت ايران است. اقليم اکثر مناطق اين استان، نيمه بياباني يا تابستاني گرم و خشک و زمستاني کم و بيش سرد است (رحمتي‌زاده، 1377، ص 22).
تمامي تجزيه و تحليل‌ها درباره ی نمونه ی آب و خاک در قم در آزمايشگاه‌هاي آب و خاک سازمان جهاد کشاورزي اين استان آزمايش مي‌شود و يافته‌هاي آنان به عنوان يکي از منابع تحقيق حاضر از طريق مصاحبه با کارشناسان مربوطه و مطالعه‌ي اسناد و مدارک، مورد استفاده قرار گرفته است (سازمان جهاد کشاورزي، 1385، ص 36). به‌‌رغم وضعيت نامناسب اقليمي قم، واحدهاي گلخانه‌اي نسبتاً گسترده‌اي در اين شهر احداث شده است.
طبق بررسي‌هاي به عمل آمده از واحد گلخانه‌هاي سازمان جهاد کشاورزي استان قم، اطلاعات زير در مورد گلخانه‌هاي استان گردآوري شده است. تعداد گلخانه‌هاي موجود در استان به 110 واحد مي‌رسد و مساحت کل گلخانه‌ها بالغ بر 18 هکتار مي‌شود که شامل موارد زير مي‌شود:
ـ سطح زير کشت گل و گياهان زينتي 2/0 هکتار(2000 متر)
ـ سطح زير کشت سيفي (خيار و فلفل) 8/17 هکتار
ـ سطح زير کشت خيار 6/16 هکتار
ـ سطح زير کشت فلفل 2/1 هکتار(120000 متر)
طبق آمار ياد شده مي‌توان دريافت که از کل مساحت گلخانه‌هاي استان حدوداً يک درصد اختصاص به توليد گل دارد و بقيه در توليد سيفي فعاليت دارند. لازم به يادآوري است کشت گل در اين استان توسط افراد غيربومي به صورت پيمانکاري و عرضه‌ي غيرمستقيم به بازار مصرف انجام مي‌شود و توزيع‌كنندگان گل در قم، گل‌هاي خود را از بازار تهران، تهيه مي‌كنند. با توجه به شرايط نامطلوب آب و هوايي در سطح استان، مراکز کشت گل و گياه به صورت غيرگلخانهاي وجود ندارد.
محصولات سيفي مستقيماً به بازار تره‌بار عرضه مي‌شود. بسته‌بندي سيفي و خيار به صورت کارتني (20 کيلويي) است و مشتريان بازار تره‌بار قم را عموم مردم تشکيل داده و منحصر به قشر خاصي نيستند. به دليل پيشي گرفتن زياد تقاضا بر عرضه نيازي به تبليغات محصولات گلخانه‌اي احساس نمي‌شود و تبليغات صرفاً در حد نوشتن روي کارتن است.
حدود 18 هکتار گلخانه ياد شده به شکل زير در سطح استان قم پراکنده شده‌اند:
حدود 12 هکتار(70%) از گلخانه‌ها در خلجستان است. از اين 12 هکتار يک گلخانه‌ي 2000 متري در خلجستان وجود دارد که صرفاً به توليد گل مي‌پردازد؛
حدود 5 هکتار در جاده کاشان؛
5000 متر در جعفرآباد؛
5000 متر در کهک.
گل‌هايي که براي مصرف در قم عرضه مي‌شود عمدتاً از بازار گل تهران و گل‌هاي زينتي و گلداني از محلات تهيه مي‌شود. قابل ذكر است که گل‌هاي وارد شده به قم از نظر کيفيت درجه ی چهار هستند. طبق اطلاعات به دست آمده از کارشناسان مربوط، استان قم براي مصرف گل، محلي از اعراب ندارد و سطح تقاضا براي اين محصول بسيار پايين است (سازمان جهاد کشاورزي، 1385، ص 23). از اين‌رو لازم است که محصولات گل و گياه زينتي متناسب با تقاضاي تهران توليد شود و بخش محدودي از محصولات به بازار قم عرضه شود.
هدف اصلي اين تحقيق، بررسي و شناسايي زمينه‌هاي تشکيل و توسعه‌ي تعاوني‌هاي پرورش گل و گياهان زينتي در استان قم است و اهداف فرعي زير براي آن دنبال شده است:
بررسي و شناسايي زمينه‌هاي کشت محصول مناسب؛
مطالعه و بررسي ظرفيت‌ها و پتانسيل‌هاي استان قم (با تأکيد بر منطقه ی خلجستان) در زمينه‌ي کشت گل‌ها و گياهان زينتي؛
بررسي و شناسايي کيفيت توزيع گل‌ها و گياهان زينتي؛
شناسايي مکانيزم‌هاي موجود توزيع گل‌ها و گياهان زينتي در سطح استان؛
آسيب شناسي و ارائه‌ي راه‌کارهاي کاربردي جهت تقويت و توسعه‌ي صنعت پرورش گل‌ها و گياهان زينتي در نواحي و بخش‌هاي مختلف استان؛
بررسي و توجيه اقتصادي راه‌اندازي تعاوني‌هاي گل و گياه در سطح استان در چارچوب مباحث مربوط به ارزيابي طرح‌هاي اقتصادي.
با توجه به اين که تحقيق حاضر با هدف رفع برخي از مشکلات عمومي و اجتماعي استان انجام شده و يافته‌هاي حاصل از آن توسط اداره كل تعاون استان استفاده مي‌شود، اين تحقيق از نظر هدف در زمره‌ي تحقيقات کاربردي است. از سوي ديگر چون اين تحقيق، وارد جامعه آماري شده و به صورت ميداني به تحقيق و بررسي مي‌پردازد، در زمره‌ي تحقيقات پيمايشي به شمار مي‌رود. از حيث نحوه‌ي گردآوري اطلاعات نيز اين تحقيق جزو تحقيقات اکتشافي بوده و درصدد يافتن زمينه‌هاي راه‌اندازي و گسترش شرکت‌هاي تعاوني پرورش گل و گياهان زينتي است (سرمد، 1378، ص 82-79).
پرسشنامه: جهت بررسي جامعه‌ي آماري توزيع‌کنندگان (گل‌فروشي‌ها)، پرسشنامه‌اي تدوين و با استفاده از روش نمونه‌گيري اطلاعات آن‌ها گردآوري شد.
مصاحبه: براي بررسي، نظرات کارشناسان مربوطه در سازمان جهاد کشاورزي استان قم، با افرادي که به نوعي در زمينه‌ي پرورش گل و گياه صاحب نظر بوده‌اند و کساني که در شهر محلات تجربه‌ي موفقي در اين زمينه داشته‌اند، مصاحبه‌هايي انجام شد.
مطالعه ی اسناد و مدارک: براي بررسي تجربه‌ي ساير مراکز توليدکننده‌ي گل به گزارش‌ها و مستندات موجود مراجعه كرده تا از تجربيات آن‌ها الگوي مناسب اتخاذ شود. بررسي تجربه‌هاي موفق ساير شرکت‌ها که در قالب مقاله يا مصاحبه گردآوري شده است به عنوان اسناد و مدارک مفيد راه‌گشاي اين تحقيق بوده است.
اين تحقيق در طي يک دوره 11 ماهه از آذر 1385 تا آخر آبان 1386 انجام پذيرفت. از بعد قلمرو مکاني تحقيق حاضر با توجه به عنوان و موضوع تحقيق، استان قم با محوريت بخش خلجستان است.
با توجه به موضوع و اهداف اين تحقيق، جامعه ی آماري عبارتند از :
الف) توليدکنندگان محصولات گل و گياهان زينتي در شهر محلات و قم که در اين زمينه تجربه دارند؛
ب) توزيع کنندگان محصولات گل و گياهان زينتي در سطح استان قم؛
ج) کارشناسان متخصص پرورش گل و گياهان زينتي استان قم.
بر اساس مطالعات اوليه در سطح استان، فقط يك توليدکننده در مجتمع كوثر خلجستان وجود دارد. از اين رو با تعدادي از توليدکنندگان گل در شهر محلات مصاحبه شده و در مجموع در اين تحقيق به عنوان نمونه با 26 نفر مصاحبه انجام شد. از ميان توزيع کنندگان گل نيز در سطح استان با 25 نفر از طريق توزيع و تكميل پرسشنامه نظرسنجي انجام شد. در بين کارشناسان مربوطه نيز با پنج نفر کارشناس در زمينه‌ي توليد محصولات گلخانه‌اي و غيرگلخانهاي مصاحبه شده است. حجم نمونه به حدي است كه معرف خوبي براي جامعه ی آماري باشد.
براي بررسي توجيه اقتصادي توليد گل يک نمونه از توليد گلخانه‌اي و يک نمونه غيرگلخانهاي (هر سيستم به طور نمونه 1000 متر) در منطقه‌ي خلجستان با استفاده از تكنيك هزينه- فايده بررسي شده و با موارد مشابه در شهر محلات از نظر توجيه اقتصادي مقايسه شد.
به‌طور كلي منظور از طرح، مجموعه ی فعاليت‌هاي منطقي است كه براي تحقق، هدف يا اهداف معيني انجام مي‌شود. در طرح‌ها بايد مشخص شود فعاليت‌ها چگونه با چه هزينه‌اي، توسط چه كساني، در چه مدتي و با چه درآمدهايي انجام مي‌شود (نظرپور، 1384، ص 1). در اين بخش کليه‌ي اطلاعات لازم مالي و اقتصادي طرح ارائه مي‌شود.
1. بررسيِ هزينه‌هاي طرح
بررسي هزينه‌هاي طرح در سه قسمت بايد انجام شود:
الف) هزينه‌هاي دوره‌ي سرمايه‌گذاري طرح ( سرمايه ی ثابت طرح)؛
ب) هزينه‌هاي دوره‌ي بهره‌برداري؛
ج) ميزانِ سرمايه ی در گردش.
اكنون به تفصيل اجزاي اين هزينه‌ها را بررسي مي‌كنيم:
الف) هزينه‌هاي دوره‌ي سرمايه‌گذاري طرح
براي اجراي طرح به تجهيزاتي نيازمنديم كه خريداري و نصب شده و طي دوران بهره‌برداري استفاده مي‌شود. در واقع ارزش پولي اين دارايي سرمايه‌ي ثابت مؤسسه را تشكيل مي‌دهد. دارايي‌هاي ثابت به دو گروه تقسيم مي‌شوند: يك دسته از آن‌ها كه به مرور زمان فرسوده مي‌شوند (مثل ماشين‌آلات و ساختمان) اما دسته ديگر، مرور زمان تأثيري بر آن‌ها ندارند، مثل زمين.
اقلام تشكيل‌دهنده ی سرمايه‌گذاري ثابت در توليد گل
ساختِ انبار؛
ساختِ استخرِآب؛
ساختمانِ گلخانه (اسكلتِ گالوانيزه با پوششِ پلاستيك)؛
سيستمِ آبياريِ قطره‌اي؛
تأسيسات گرمادهي (دو عدد بخاری گلخانه‌اي)؛
سيستمِ تهويه (دو عدد وسیله خنک کننده)؛
ساير هزينه‌ها (امتياز و انتقال برق، تأسيسات برق‌كشي، امتياز انتقال گاز، امتياز و انتقال تلفن).
لازم به يادآوري است كه در حالت غيرمسقف هزينه‌هاي مربوط به ساختمان گلخانه، تأسيسات گرمادهي و سيستم تهويه، صفر منظور شده است.
ب) هزينه‌هاي دوره‌ي بهره‌برداري
هزينه‌ي تسطيح و زهكشي زمين؛
منابع و مواد اوليه؛
هزينه‌ي انرژي و سوخت (مصرف برق و گاز)؛
هزينه‌ي منابع انساني؛
هزينه‌ي اجاره ی زمين؛
هزينه‌ي استهلاك و نابابي؛
هزينه‌ي تعمير و نگهداري؛
هزينه‌ي دور ريز؛
هزينه‌ي حمل و نقل (انتقال منابع و مواد اوليه)؛
هزينه‌هاي پيش‌بيني نشده؛
نرخ سود در عقود با بازدهي ثابت.
ج) سرمايه در گردش
سرمايه در گردش، سرمايه جاري مورد نياز براي توليد، توزيع يا هر دو است. در فعاليت‌هاي صنعتي، وجود ماشين‌آلات و تأسيسات به تنهايي براي توليد محصول كفايت نكرده و بايد علاوه بر آن مواد اوليه‌ي لازم، قطعات يدكي و مواد متفرقه، خريداري و انبار شود. به علاوه در فراگرد توليد، هميشه مقداري كالا در حال توليد، مقداري ساخته شده و آماده فروش و مقداري در راه است و طرف‌هاي بدهكار نيز وجود دارند و اين مجموعه نمايان‌گر نياز به سرمايه ی جاري است. در فعاليت‌هاي كشاورزي نيز بايد بين دو فصل برداشت، سرمايه ی جاري لازم براي خريد بذر و كود و ساير نيازهاي توليد و هم‌چنين تأمين معاش در اختيار كشاورز قرار گيرد. در غير اين صورت كِشت دوره‌ي بعد بسيار دشوار است.
در واقع سرمايه در گردش شامل كليه‌ي دارايي‌هاي جاري مانند موجودي مواد اوليه، سوخت و غيره، محصول نيم‌ساخته و ساخته شده، وجوه نقد و حساب بانكي، پيش پرداخت فروشندگان و مانند آن مي‌شود. از ديد حسابداري و سرمايه‌گذاري بخش خصوصي، سرمايه در گردش خالص معادل تفاضل دارايي‌ها و بدهي‌هاي جاري است (نظرپور، 1384، ص 35 و 36).
بدهي‌هاي جاري – دارائي‌هاي جاري = سرمايه ی در گردش
2. بررسي درآمدهاي طرح
درآمد طرح هر سال با استفاده از مقدار توليد كالا يا خدمت و قيمت آن قابل برآورد است. مقدار توليد به ظرفيت و نسبت در صد استفاده از آن بستگي دارد. با معلوم بودن ظرفيت و با فرض نوسان نداشتن قيمت فروش، مقدار درآمد در هر سال به تناسب استفاده از ظرفيت نصب شده تغيير مي‌كند.
قسمت مورد استفاده در برآورد درآمد همان قيمتي است كه در مطالعه‌ي بازار پيش‌بيني شده است. ارزش اسقاطي نيز بايد به عنوان درآمد مطرح شود و هم‌چنين ماليات بر فروش از درآمد كسر مي‌شود.
3. تأمين ماليِ طرح
شيوه‌هاي تأمينِ ماليِ طرح بايد كاملاً شفاف و روشن باشد. وجوه مورد نياز طرح‌ها به‌طور كلي از دو منبع فراهم مي‌شوند:
الف) سود توزيع نشده، استهلاك و ساير ذخاير كه در مؤسسه‌هاي داير زير عنوان «منابع داخلي» طبقه‌بندي مي‌شوند.
ب) بازار سرمايه: بانك‌ها و مانند آن كه به منابع خارجي موسوم اند.
استفاده از منابع داخلي وقتي قابل طرح است كه سرمايه‌گذاري جديد توسط مؤسسه‌اي داير، به اجرا در مي‌آيد. آن‌چه پس از پرداخت ماليات و سود سهام (يا سود مشاركت) در مؤسسه باقي مي‌ماند به سود توزيع نشده موسوم بوده و جنبه ی پس‌انداز دارد.
انواع وام‌گيري و فروش سهام، منبع اساسي خارجيِ تأمينِ ماليِ سرمايه‌گذاري را تشكيل مي‌دهد.
4. تحليل ماليِ يکپارچه
اطلاعاتي که در فراگرد تهيه و تنظيم طرح جمع‌آوري شده است، براي تنظيم جدول تحليل مالي يکپارچه استفاده مي‌شود. پس از جمع‌آوري اطلاعات مورد نياز براي ارزيابي طرح، لازم است اين اطلاعات طبقه‌بندي و تنظيم شود. جدول تحليل مالي يكپارچه به اين منظور تنظيم مي‌شود. با توجه به اطلاعات مندرج در اين جدول، مي‌توان طرح سرمايه‌گذاري را از لحاظ سودآوري جريان نقدينگي مورد سنجش و ارزيابي قرار داد. در اين جدول حداقل اطلاعات مورد نياز براي تحليل و سنجش و تعيين فايده و هزينه‌ي طرح، مورد استفاده قرار گرفته است.
1. بررسي بازار طرح از اهميت بالايي برخوردار است يعني شناخت كليه‌ي عوامل اثرگذار بر محصولي كه طرح تهيه مي‌كند. اطلاعاتي كه براي بررسي بازار نياز داريم شامل مواردي از قبيل عرضه و تقاضاي كالا، تفكيك تقاضا بر حسب نوع كالا، اطلاعات در مورد پراكندگي تقاضا، قيمت کالا، عوامل توليد، كالاهاي جانشين و مكمل، كِشش کالاها، سياست‌هاي دولت و... است (نظرپور، 1384، صص 14ـ 9).
به دليل فقدان اطلاعات لازم و با تكيه بر اطلاعات موجود در پرسشنامه‌ها براي محاسبه‌ي درآمدها و هزينه‌هاي آتي طرح از روش تعميم روند گذشته به آينده استفاده شده است. پيش‌بيني درآمدها و هزينه‌هاي هر سال با توجه به نرخ تورم انجام شده است. يعني درآمدها و هزينه‌هاي هر دوره از مجموع درآمدها و هزينه‌هاي دوره قبلي و تورم همان دوره به‌دست آمده است. نرخ تورم سالانه در اين تحقيق 15% محاسبه مي‌شود.
برچسبها: